Benito Mussolini (29 lipca 1883 w Dovia di Predappio w prowincji Romania - zmarł w Giulino di Mezzegra 28 kwietnia 1945) - twórca faszyzmu w jego pierwotnym znaczeniu (m.in. nadał temu pojęciu nazwę), wódz (duce) włoskich faszystów, premier Włoch w latach 1922-1943, polityk i publicysta socjalistyczny. Był synem wiejskiego kowala i nauczycielki. Jego ojciec, działacz socjalistyczny, nadał synowi imię uwielbianego przez siebie bohatera narodowego Meksyku, Benito Juareza. Początkowo uczył się pod kierunkiem matki, a następnie w szkole w Predappio i w gimnazjum oo. Salezjanów w Faenza, gdzie został oddany przez matkę, przy niechętnej postawie ojca. W 1901 ukończył Instytut Nauczycielski w Forlimpopoli, uzyskując uprawnienia nauczyciela szkół elementarnych. Wkrótce również podjął pracę jako nauczyciel. W 1902, aby uniknąć służby wojskowej, wyjechał do Szwajcarii. Podczas pobytu w Lozannie i Genewie stał się aktywnym socjalistą. Do Włoch powrócił w końcu 1904 Dał się poznać jako doskonały mówca, organizator i zdolny dziennikarz. Od 1909 przebywał w austriackim wówczas Trydencie, gdzie rozwijał działalność publicystyczną o charakterze socjalistycznym i antyaustriackim. W latach 1912-1914 był redaktorem naczelnym organu Włoskiej Partii Socjalistycznej "Avanti". W latach 1914-1915 rozpoczął się jego "rozwód" z socjalizmem: ustąpił ze stanowiska redaktora "Avanti", zaczął działać w kierunku przystąpienia Włoch do wojny po stronie Ententy, założył swoje pismo o nastawieniu nacjonalistycznym "Il Popolo d'Italia" z siedzibą w Mediolanie. Od sierpnia 1915 w armii włoskiej, walczył w dolinie rzeki Isonzo i w lutym 1917 został ranny odłamkiem pocisku moździerzowego. Po powrocie do Mediolanu nadal wydawał swoją gazetę, jednocześnie skupiając wokół siebie grupę byłych kombatantów. Był inicjatorem utworzenia organizacji kombatanckiej Fascio Italiano di Combattimento (a przy okazji sciągała ludzi z sił specjalnych, doskonale zasilających bojówki), która stała się zalążkiem ruchu faszystowskiego. Rozwinął aktywną działalność polityczną wśród szerokich mas społeczeństwa, rozczarowanych wynikiem wojny: kryzysem, bezrobociem, wielkimi stratami ludzkimi i materialnymi oraz niewielkimi korzyściami terytorialnymi w zwycięskiej w końcu dla Włochów wojnie. W listopadzie 1921 Mussolini utworzył Narodową Partię Faszystowską na bazie związków ("fasci") kombatanckich. Głosił antyparlamentaryzm i pochwałę rządów silnej ręki. Jego bojówki "czarnych koszul" krwawo rozprawiały się z wszelką opozycją. Zdobywał jednocześnie poparcie polityczne zarówno wśród biedoty (wiele obiecując, grając na nacjonaliźmie), jak i wśród inteligencji i warstw posiadających (zwalczał strajki, obiecywał zniesienie części przywilejów robotniczych i chłopskich). W październiku 1922, czując siłę swojego ruchu, zorganizował tak zwany marsz na Rzym, w wyniku którego został mianowany premierem rządu przez króla Wiktora Emanuela III. Jego pierwszy rząd, złożony z faszystów i nacjonalistów, tolerował opozycję aż do zamordowania w 1923 przywódcy socjalistów, Matteotiego. W lutym 1923 powołał do życia Milicję Faszystowską czyli oficjalne bojówki dla ochrony partii i zwalczania opozycji, a wkrótce również Wielką Radę Faszystowską jako najwyższy organ partii. Lata 1926-1928 stały się początkiem końca demokracji parlamentarnej. Po rzekomych zamachach na swoje życie przeforsował ustawy specjalne, specjalne kompetencje rządu, delegalizację partii opozycyjnych, powołanie tajnej policji OVRA i zmianę ordynacji wyborczej, w rezultacie czego parlament stał się fikcją, choć dopiero w 1939 został całkowicie zniesiony i zastąpiony tak zwaną Izbą Związków i Korporacji. Do osiągnięć Mussoliniego należało: rozbudowanie frontu robót publicznych, zawarcie układów laterańskich normalizujących stosunki między państwem włoskim a Watykanem, poprawienie doli szerokich warstw społeczeństwa, w tym robotników i chłopów, sukcesy ekonomiczne w koloniach i państwach zależnych, takich jak Albania. Prowadził agresywną politykę zagraniczną, czego wyrazem były: napaść włoska na Abisynię 1935-1936, interwencja po stronie gen. Francisco Franco w hiszpańskiej wojnie domowej, aneksja Albanii w kwietniu 1939. Ukoronowaniem tej polityki było przystąpienie Włoch do II wojny światowej po stronie hitlerowskich Niemiec w czerwcu 1940. Po dojściu Hitlera do władzy, Mussolini początkowo odnosił się do niego niechętnie lecz w końcu zdecydował się nawiązać ścisłą współpracę z Niemcami, przypieczętowaną przystąpieniem Włoch do paktu antykominternowskiego w listopadzie 1936, a następnie zawarciem paktu stalowego w maju 1939 i Paktu Trzech we wrześniu 1940. Niepowodzenia włoskie na froncie, w tym klęska w wojnie z Grecją i utrata kolonii w Afryce doprowadziła do podważenia jego pozycji politycznej. Po wylądowaniu aliantów na Sycylii został zdymisjonowany przez króla ze stanowiska premiera 25 lipca 1943 i aresztowany. 12 września uwolniony przez spadochroniarzy niemieckich pod dowództwem Otto Skorzeny'ego. Stanął na czele rządu zorganizowanej pod patronatem niemieckim Włoskiej Republiki Socjalnej, tak zwanej Republiki Saló. W ostatnich dniach wojny usiłował przedostać się do Szwajcarii, ale został schwytany przez partyzantów włoskich, którzy rozstrzelali go wraz z kochanką, Clarą Petacci. Pomimo sojuszy z narodowo-socjalistycznymi Niemcami, Mussolini był przyjaźnie nastawiony do Polski. W 1940 osobiście interweniował u Hitlera, żądając (skutecznie) zwolnienia profesorów zatrzymanych w sonderaktion Krakau. Mussolini był bardziej dyktatorem, niż mordercą. Dlatego też jego oficerowie nie musieli się aż tak bardzo obawiać rozstrzelania jak dowódcy u boku Hitlera. Faszyzm włoski różnił się od nazizmu hitlerowskiego. Oficjalnie nie promował mordowania podbitych narodów, czy specjalnego okrucieństwa samego w sobie. Popierał bezwzględne zabijanie przeciwników ustroju i skazywał za poglądy, nie zaś za pochodzenie czy narodowość. Jest jednak oczywiste, że podczas II wojny światowej przyzwolił niemieckim nazistom na eksterminację włoskich Żydów i działalność obozów koncentracyjnych na półwyspie Apenińskim. Wielu starszych Włochów do dziś wspomina z sentymentem czasy Mussoliniego, kiedy, jak mówią "pociągi jeździły punktualnie". Te oraz inne uwarunkowania sprawiają, że idee neofaszystowskie i rewizjonistyczne (półwysep Istria) są ciągle obecne w młodszym pokoleniu.